Poznań należy do grona największych ośrodków gospodarczych w Polsce. Dla mieszkańców miasta niezwykle istotna jest możliwość sądowego dochodzenia swoich praw oraz realizacja uprawnień – szczególnie w kontekście życia publicznego i biznesowego. W stolicy Wielkopolski sprawy sądowe, w zależności od ich przedmiotu, wartości sporu oraz właściwości miejscowej, rozpatrywane mogą być w I instancji przez sąd rejonowy albo przez sąd okręgowy. Z uwagi na powiększanie się poznańskiej aglomeracji miejskiej, dawny Sąd Rejonowy w Poznaniu został zastąpiony trzema odrębnymi sądami rejonowymi obejmującymi swoją właściwością poszczególne, przypisane im części Poznania. Nowo powstałe sądy rejonowe to:
- Sąd Rejonowy Poznań Stare Miasto w Poznaniu,
- Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu
- Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu
W Poznaniu funkcjonuje jeden sąd okręgowy – Sąd Okręgowy w Poznaniu. Sąd ten, zgodnie dyspozycją przepisów regulujących postępowanie cywilne, rozpatruje w I instancji określony przypisany mu katalog sprawy, w pozostałym zakresie natomiast funkcjonuje jako sąd II instancji rozpatrujący odwołania od orzeczeń sądów rejonowych.
Zagadnieniem budzącym wiele emocji jest czas oczekiwania na rozpoznanie poszczególnych spraw przez dane sądy. Poniżej przybliżone zostały, na podstawie dostępnych danych, średnie czasy oczekiwania na rozpatrzenie spraw cywilnych oraz wybranych postępowań odrębnych w poznańskich sądach.
W dostępnych informacji wynika, iż w Sądzie Rejonowym Poznań-Stare Miasto w Poznaniu średnio na wydanie i uprawomocnienia się orzeczenia w I instancji czekać trzeba nawet do 19 miesięcy, przy czym w zależności od rodzaju sprawy okres ten będzie się różnił. Przykładowo wydania i uprawomocnienia się nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, upominawczym albo europejskim postępowaniu nakazowym spodziewać się można średnio po około 12 miesiącach, przy czym najczęściej okres ten wynosi od 3 do 6 miesięcy (około 30% spraw). Podobnie sprawa ma się z postępowaniami nieprocesowymi (tj. np. ostwierdzenie zasiedzenia, o stwierdzenie nabycia spadku), na których merytoryczne zakończenie czekać należy nawet około 14 miesięcy (najczęściej od 6 do 12 miesięcy). W przypadku spraw cywilnych rozpoznawanych w procesie (tj. np. spraw dotyczących wykonania umów, o odszkodowanie) liczyć się należy z czasem trwania postepowania średnio nawet do 28 miesięcy.
Inna sprawa ma się w przypadku spraw gospodarczych (tj. m.in. spraw między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonych działalności gospodarczych), do których rozpoznania z obszaru właściwości wszystkich sądów poznańskich oddelegowany został Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu. Mianowicie w tych przypadkach wydanie i uprawomocnienie się nakazu zapłaty następuje już tylko średnio w około 8 miesięcy (najczęściej do 3 miesięcy), zaś sprawa gospodarcza „w procesie” w I instancji, podobnie jak w przypadku zwykłej sprawy cywilnej, trwa statystycznie do 24 miesięcy. Sąd ten prowadzi także sprawy dotyczące ksiąg wieczystych dla nieruchomości w Poznaniu. Średni czas rozpatrzenia wniosku wieczystoksięgowego to około 2 miesiące.
Nieznacznie lepiej sytuacja wygląda w Sądzie Rejonowym Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu, w którym na uprawomocnienie się merytorycznego orzeczenia w wydziale cywilnym czekać należydo około 17 miesięcy. Różnica widoczna jest jednak w przypadku postępowań o wydanie nakazu zapłaty, w których sprawy trwają średnio już tylko do około 12 miesięcy, a w przypadku postępowań nieprocesowych – do 13 miesięcy. Nadmienić można, że sądowi temu zostały przekazane również sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, m.in. z obszarów właściwości sądów poznańskich. Rozpoznania zwykłej sprawy z zakresu prawa pracy spodziewać się można w terminie około 16 miesięcy, zaś w przypadku spraw w zakresu ubezpieczeń społecznych średni czas oczekiwania może wynieść nawet 2 lata.
W przypadku ostatniego z sądów rejonowych – Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu – czas trwania postępowania jest niemalże tożsamy z pierwszym z omawianych Sądów, z różnicą w postępowaniach nieprocesowych, których średni czas wynosi około 10 miesięcy. W przypadku tego sądu odnotować należy także odrębnie czas postępowania w sprawach rejestrowych (sąd ten prowadzi rejestr Krajowego Rejestru Sądowego dla spraw z obszarów wielu gmin i miast wielkopolski). Średni czas oczekiwania na wydanie orzeczenia w sprawach o rejestrację w Rejestrze Przedsiębiorców to około 13 dni, a w sprawach o zmianę w rejestrach (w tym o wykreślenie) liczyć się należy ze średnim czasem oczekiwania na wpis nawet do 55 dni.
W końcu w przypadku Sądu Okręgowego w Poznaniu jako sądu I instancji czas oczekiwania na merytoryczne rozpoznanie sprawy ma się zdecydowanie lepiej od wcześniej wymienionych. Średni czas oczekiwania na wydanie i uprawomocnienie się orzeczenia w sprawach cywilnych wynosi około 7 miesięcy, przy czym w odniesieniu do spraw podlegających rozpoznaniu w procesie, o wydanie nakazu zapłaty oraz w postępowaniu nieprocesowymjest on nieco dłuższy i wynosi średnio około 10 miesięcy. Z kolei w przypadku postępowań w sprawach gospodarczych, na wydanie i uprawomocnienie się nakazu zapłaty średnio czekać należy najczęściej od 3 do 6 miesięcy, a w przypadku skierowania sprawy na rozprawę, jej zakończenia spodziewać się można średnio po około 21 miesiącach.
Oczywiście wyżej podane okresy są jedynie danymi szacunkowymi, a czas każdej sprawy sądowej uzależniony ostatecznie jest m.in. od stopnia jej skomplikowania, ilości czynności koniecznych do podjęcia przez sąd czy wielkości zgromadzonego materiału dowodowego koniecznego do rozważenia. Powyższe statystyki dotyczą tylko postępowania pierwszoinstancyjnego, więc w przypadku wniesienia przez stronę lub uczestnika postępowania skutecznego środka zaskarżenia, każdorazowo postępowanie sądowe ulegnie przedłużeniu o dodatkowe miesiące lub lata. Szacunkowe informacje mogą jednak okazać się pomocne np. podczas podejmowania decyzji o wyborze sposobu rozwiązania sporu czy też zamiaru ustalenia spodziewanego czasu trwania procesu.
Autor: Stanisław Marzec